Ergens in de jaren 50 van de vorige eeuw had een meisje in Syrië het lef om naar school te willen. Dat was onvoorstelbaar in die tijd, toch hield ze vol. En ze ging. Dat was zwaar. Ze werd nagewezen, gepest, moest ook haar andere 'buitenschoolse activiteiten' doen. Er was een periode dat ze het niet meer zag zitten en niet meer naar school wilde, te veel, te zwaar, te alleen. Haar ouders stonden het niet toe. Ze hadden er alles voor over om haar naar school te laten gaan, opgeven kon gewoon niet. Uiteindelijk hield ze vol. Om later zelf een gebouw in een stad verderop via-via te regelen en daar een school te beginnen. Voor meisjes. Dat viel eerst niet mee en dat is mild uitgedrukt. Uiteindelijk sloeg het aan. Zelfs zodanig dat het op een gegeven moment raar was als je als meisje niet naar school ging.

Begin dit jaar is ze overleden. Inmiddels 74 jaar en ze wilde eigenlijk al twee jaar niet meer leven. Ze was niet meer mobiel en werd steeds afhankelijker van haar man en de hulp van anderen. Dat verdroeg ze niet. Steeds wanneer ze met haar dochter die sinds een paar jaar in Nederland woont aan de telefoon zat, bleef ze het zeggen: ik wil dit niet meer, niet op deze manier. En een andere manier was gewoon geen optie in een kapotgeschoten, geplunderd en gebombardeerd land. Als Koerd was en ben je sowieso ongewenst. Dus ja, ze was er klaar mee. Ze had gedaan wat ze wilde, kon tevreden zijn. En haar gezin, haar familie was veilig in Europa of in buurlanden waar het relatief veilig is.

Inmiddels is ze door een enorme hoeveelheid mensen die haar kenden of van haar hadden gehoord herdacht in een zaal in Duitsland. Uit verschillende landen kwamen de mensen bij elkaar om stil te staan bij het leven en de dood van een vrouw die een voorbeeld was en is voor veel vrouwen. En mannen. Zoals haar eigen man. Ze waren dol op elkaar, 63 jaar lang. Hij heeft erg veel verdriet. Zijn dochter belt hem elke dag om te vragen hoe het gaat. Hij mist haar, zijn gezin, iedereen. Maar het leven gaat door en hij dus ook. Het is goed zo. Ze wilde echt niet meer. Dat troost hem enigszins.

Toen ik dit verhaal hoorde, aan een tafel buiten in de eerste maartse zon en onze vriendin die nu zelf docent is zo zag, kon ik mij haar moeder voorstellen. Zonder haar ook maar ooit te hebben gezien of gehoord zag ik voor mij wie zij is geweest en hoe ze leeft in de herinneringen.

Het leek mij niet meer dan gepast om over deze vrouw te schrijven. Niemand kent haar hier of waar dan ook, maar in de regio waar zij woonde is ze een fenomeen, een symbool voor vrijheid. En laat dat nu precies het thema van Internationale Vrouwendag zijn.

#womensday #internationalevrouwendag #vrijheid #politiek #koerden #syrië #onderwijs #oorlog

Het voordeel van het af en toe moeten verplaatsen van de vrijwilligerswoensdagochtend naar een zaterdagochtend, is dat je weer eens wat andere oud-biebcollega's ziet. Want je weet zelf hoe het gaat: afscheid nemen, voornemens met ja maar we blijven elkaar gewoon zien hoor, jullie zijn nog niet van mij af! en dan zomaar drie maanden later pas weer eens op zaterdag die kant op. (Behalve dan op de wekelijkse woensdag hè? Dus dat voornemen is best enigszins op de realiteit gebaseerd, zo is het ook.)

Vanochtend ging het met de Syrische lieverd over van alles en nog wat, zoals altijd. Het mooie is dat we in een zucht praten over hoe zij naar haar leven kijkt. Of ze spijt heeft van dingen, de vlucht uit haar land, de dromen die ze als kind had. En ik doe daar ook gewoon mijn duit bij in het zakje. Open, wederkerige gesprekken. Alleen die zijn van betekenis, vind ik. En ja, natuurlijk ontkom je ook niet aan de luchtledigheid des levens. Hoort er ook bij, prima, maar de gesprekken die al snel in positieve zin kopje onder gaan, die zijn mij toch het meest dierbaar.

In dit geval is het gelijk een lekker niveautje plus-plus ouwehoeren in het Nederlands. Probeer je voor te stellen dat je al zoveel achter de rug hebt en dan in amper vijf jaar helemaal opnieuw begint. Nieuwe taal, nieuwe gewoonten, totaal andere cultuur. Als je dan over de grote dingen kunt spreken en nagenoeg alles begrijpt, dan kan ik niet anders dan een diepe buiging maken. Oké, niet te diep, anders blijf ik erin en loop ik een dag of wat krom; dat tere lijfje van mij heeft zo z'n gebruiksaanwijzing, u weet dat als geen ander.

Wat mij van vanochtend het meest om mee heen zoemt is dat ze geen spijt heeft. Althans, niet van de keuzes die ze heeft gemaakt. Zoals de beslissing om het land te ontvluchten, zodat ze haar kinderen een grotere kans op een veilig leven kan geven. En hoe moeilijk het dan is wanneer de familie en vrienden die besluiten om te blijven het onbegrijpelijk vinden dat zij het nu moeilijk heeft, hier in Nederland. In dat rijke land waar iedereen alles heeft, iedereen rijk is, veilig en beschermd, goed verzorgd. Wat heb je dan nog te klagen? Ze moet dankbaar zijn. Dat moet.

Nogmaals, ik geef het je te doen. Ik kan het mij bijna niet voorstellen, hooguit een heel klein beetje, hoe moeilijk het zal zijn om helemaal opnieuw te beginnen met je leven. Werkelijk alles achter te laten in ruil voor eigenlijk net zoveel onzekerheid. Je vaak niet gewenst voelen en het gevoel een bedelaar te zijn omdat je geen baan kunt vinden en afhankelijk bent van een uitkering, ondanks dat je een universitaire opleiding hebt, een eigen bedrijf had. Maar ja, toen kwamen de bommen. Zoals ze zelf zegt: Syrië wordt door alle landen gebruikt als plek om oorlog te voeren.

Zuchten en verdriet hebben om wat er nu niet meer is en ook nooit meer zal zijn, dat kan niet. Schuldgevoel overheerst: zij is veilig, de achtergebleven familie niet. Maar je kunt het niet uitleggen aan elkaar. Zij kan hen niet duidelijk maken hoe het hier is, hoe haar leven nu is. Ook logisch en te begrijpen, van beide kanten. En tegelijk is het tragisch.

Nee, ze heeft nergens spijt van. Als kind droomde ze ervan een belangrijke baan te hebben. Minister, zegt ze lachend. Ze wilde in ieder geval niet zijn zoals haar moeder. Thuis, het huishouden, onderdanig en met alleen buurvrouwen als gezelschap. Een kleine, benauwde wereld. En het leek haar saai, heel saai. Nee, zij zou iets belangrijks gaan doen. Ze is nu 50 jaar oud. Haar kinderen zijn in principe veilig en kunnen proberen hun studies af te ronden en een baan te vinden; te leven zoals je dat doet in Nederland. Dat alles is ook iets groots, iets belangrijks. Daar is ze blij om en maakt haar gelukkig. Maar jammer voor zichzelf, puur alleen voor zichzelf en haar grootse dromen als kind, ja, dat vindt ze het wel. Het zijn twee dingen die losstaan van elkaar en net zo onlosmakelijk zijn verbonden. En ook al is ze hier niet echt thuis, ze zou nooit terug willen. Ze wil hier blijven met haar man en kinderen. Ook omdat je niet terug kunt naar wat er was, de herinnering. Ik zeg je, het is een wijze vrouw.

In haar schrift schreef ze tussendoor nog: ik maak veel mee –> meemaken, meegemaakt. En: Den Bosch = 's-Hertogenbosch en Den Haag = 's Gravenhage. Uiteindelijk zitten we er voor de taal. Die spreekt boekdelen.

#vrijwilligerswerk #Syrië #vluchteling #taal #coach #maatschappij #waanvandedag